JURISTI FLET:
Projektligji, në preambulën e tij (Neni 1), citon një listë të gjatë të Direktivave të BE-së si bazë ligjore për përafrimin. Megjithatë, një rishikim i hollësishëm i këtyre teksteve themelore zbulon një fokus të qëndrueshëm dhe të qartë te barazia “ndërmjet burrave dhe grave” ose “ndërmjet punonjësve meshkuj dhe femra”. Hartuesit e ligjit shqiptar kanë kryer një formë të zëvendësimit konceptual: ata kanë marrë kuadrin e BE-së për barazinë e bazuar në seks dhe kanë zëvendësuar subjektin thelbësor (“burrat dhe gratë”) me një subjekt të ri, shumë më të gjerë (“identiteti/shprehja gjinore”). Ky nuk është “harmonizim”, por një riinterpretim radikal që nuk mbështetet nga tekstet burimore.
Një analizë e drejtpërdrejtë e Direktivave të cituara e bën këtë devijim të qartë:
- Direktiva (BE) 2019/1158 për balancën punë-jetë synon të arrijë “barazinë ndërmjet burrave dhe grave” duke inkurajuar “burrat të marrin një pjesë të barabartë të përgjegjësive të kujdesit”.3
- Direktiva e Këshillit 79/7/KEE ka për qëllim “zbatimin progresiv të parimit të trajtimit të barabartë për burrat dhe gratë në çështjet e sigurimeve shoqërore”.4
- Direktiva 2010/41/BE ka të bëjë me “parimin e trajtimit të barabartë midis burrave dhe grave të angazhuar në një aktivitet të vetëpunësuar”.6
- Direktiva 2006/54/KE, guri i themelit i barazisë në punësim, është për “zbatimin e parimit të mundësive të barabarta dhe trajtimit të barabartë të burrave dhe grave në çështjet e punësimit dhe profesionit”.8
- Direktiva e Këshillit 2004/113/KE zbaton “parimin e trajtimit të barabartë midis burrave dhe grave në aksesin dhe furnizimin e mallrave dhe shërbimeve”.10
- Edhe direktivat më të fundit, si Direktiva (BE) 2023/970 për transparencën e pagave dhe Direktiva (BE) 2022/2381 për balancën gjinore në bordet drejtuese, janë formuluar në mënyrë eksplicite rreth barazisë “ndërmjet burrave dhe grave”.
Kuadri ligjor i BE-së ruan një dallim të qartë ndërmjet barazisë së bazuar në seks dhe formave të tjera të mosdiskriminimit. Karta e të Drejtave Themelore të BE-së është shembulli më i qartë i këtij dallimi strukturor:
- Neni 21 ndalon diskriminimin për shkaqe të ndryshme, duke përfshirë “seksin” dhe “orientimin seksual” si baza të veçanta.
- Neni 23 garanton në mënyrë specifike “Barazinë ndërmjet grave dhe burrave”.
Ekzistenca e dy neneve të veçanta dëshmon se rendi juridik i BE-së nuk i konsideron këto koncepte si të këmbyeshme. Projektligji shqiptar, në mënyrë të gabuar, e shemb Nenin 21 brenda Nenit 23, duke krijuar një hibrid juridik që nuk ekziston në legjislacionin e BE-së. Pretendimi se Projektligji është “i përafruar me” direktivat e BE-së krijon një pritshmëri ligjore dhe politike për besnikëri ndaj këtyre teksteve. Një krahasim i drejtpërdrejtë tekstual tregon se direktivat e BE-së janë vazhdimisht binare në gjuhën e tyre (“burra dhe gra”), ndërsa Projektligji përdor vazhdimisht gjuhë jobinare dhe gjithëpërfshirëse (“identiteti gjinor”, “në të gjithë diversitetin e tyre”). Ky nuk është një përafrim, por një divergjencë themelore. Projektligji po përdor autoritetin e acquis të BE-së për të legjitimuar një qëllim politik që vetë acquis nuk e mandaton apo madje as e parashikon. Kjo përbën një keqinformim për Kuvendin e Shqipërisë dhe publikun shqiptar në lidhje me detyrimet e vendit në kuadër të integrimit evropian.