Juristi flet:
Argumenti thelbësor i këtij raporti të përmbledhur është, se Projektligji, nën pretekstin e modernizimit të legjislacionit për barazinë gjinore dhe harmonizimit me acquis të BE-së, prezanton koncepte të reja dhe juridikisht të paqarta, si “identiteti gjinor”, “shprehja e identitetit gjinor” dhe “përkatësia e shumëfishtë”. Këto koncepte e zhvendosin në mënyrë thelbësore subjektin e ligjit nga kategoritë objektive dhe biologjike të mashkullit dhe femrës, në identitete subjektive, fluide dhe të vetëpërcaktuara. Ky ndryshim radikal jo vetëm që krijon një pasiguri të thellë juridike, por gjithashtu keqinterpreton detyrimet ligjore që rrjedhin nga kuadri i cituar i BE-së dhe rrezikon të minojë vetë mbrojtjen që synon të forcojë, veçanërisht atë të grave.
ANALIZA E PËRKUFIZIMEVE THEMELORE DHE PASOJAT E TYRE JURIDIKE
Themeli mbi të cilin është ndërtuar ky Projektligj përbëhet nga një sërë përkufizimesh që janë juridikisht të paqëndrueshme dhe subjektive. Këto përkufizime largohen nga realiteti i themeluar juridik dhe biologjik, duke krijuar një kuadër që është i pazbatueshëm në praktikë dhe i mbushur me kontradikta ligjore. Ky material do të analizojë në detaje përkufizimet kyçe të Nenit 4 dhe të tjera çështje, dhe do të ekspozojë pasojat e tyre të thella për sistemin juridik.
Neni 4: Shmangia nga Realiteti Biologjik dhe Juridik
Neni 4 i Projektligjit, “Përkufizime”, shërben si gur themeli për të gjithë strukturën e tij. Megjithatë, pikërisht në këtë nen gjenden devijimet më të thella nga parimet e sigurisë juridike dhe objektivitetit, të cilat janë thelbësore për çdo akt normativ.
Projektligji prezanton një tjetër koncept problematik në Nenin 4 (k), ku “Përkatësi e shumëfishtë” përkufizohet si: ndërlidhja/kombinimi i gjinisë me karakteristika të tjera si mosha, aftësia e kufizuar, prejardhja e imigrantëve, etnia, orientimi seksual ose prejardhja socio-ekonomike. Ky përkufizim në mënyrë eksplicite ngatërron bazat e dallueshme ligjore të seksit/gjinisë dhe orientimit seksual.
Përkufizimi i termit “Gjini” në Projektligj është pika qendrore e këtij transformimi radikal. Neni 4(ë) përcakton, se: “Gjini”, sipas këtij ligji ka kuptim gjithëpërfshirës në përputhje me parimet e barazisë dhe mosdiskriminimit lidhur me identitetin dhe shprehjen gjinore;. Ky përkufizim zëvendëson qëllimisht konceptin objektiv të seksit biologjik me konceptin thellësisht subjektiv të identitetit gjinor. Ai e ngre një ndjenjë të brendshme (“identitet”) dhe performancën e jashtme të saj (“shprehje”) në statusin e një kategorie të mbrojtur ligjërisht, duke e barazuar atë me seksin.
Neni 6 është dispozita kryesore operative që vë në zbatim përkufizimet ekspansive të Nenit 4. Ai shkon përtej barazisë ndërmjet grave dhe burrave për të krijuar një dispozitë të gjerë kundër diskriminimit, që përfshin identitete subjektive. Teksti i Nenit 6 (1) ndalon diskriminimin për shkak të: gjinisë, orientimit seksual, identitetit gjinor, shprehjes së identitetit gjinor ose karakteristikave të seksit.
Mospërputhja me Kuadrin e Bashkimit Evropian
Projektligji, në preambulën e tij (Neni 1), citon një listë të gjatë të Direktivave të BE-së, si bazë ligjore për përafrimin. Megjithatë një rishikim i hollësishëm i këtyre teksteve themelore zbulon një fokus të qëndrueshëm dhe të qartë te barazia “ndërmjet burrave dhe grave” ose “ndërmjet punonjësve meshkuj dhe femra”. Hartuesit e ligjit shqiptar kanë kryer një formë të zëvendësimit konceptual: ata kanë marrë kuadrin e BE-së për barazinë e bazuar në seks, dhe e kanë zëvendësuar subjektin thelbësor (“burrat dhe gratë”) me një subjekt të ri, shumë më të gjerë (“identiteti/shprehja gjinore”). Ky nuk është “harmonizim”, por një riinterpretim radikal, që nuk mbështetet nga tekstet burimore.
Projektligji bazohet në një supozim të gabuar se seksi dhe gjinia janë koncepte të këmbyeshme, dhe se seksi biologjik është një “konstrukt social”. Ky supozim bie ndesh me një konsensus të gjerë shkencor dhe filozofik, që e njeh seksin si një realitet biologjik binar dhe të pandryshueshëm.
Neni 33 – Edukimi: Rreziku i Indoktrinimit dhe Cënimi i të Drejtave Prindërore
Neni 33 i Projektligjit mandaton përfshirjen e “edukimit gjinor” në kurrikulat shkollore për të eliminuar “stereotipat gjinore”. Kur “gjinia” përkufizohet si “identitet gjinor”, ky mandat nuk ka më të bëjë me mësimin e barazisë ndërmjet djemve dhe vajzave. Ai bëhet një kërkesë për të mësuar ideologjinë gjinore – konceptin se gjinia e dikujt është një çështje e ndjenjës së brendshme, e ndarë nga seksi biologjik – si një fakt. Ky ligj mandaton “edukimin gjinor”, por duke qenë se ligji e përkufizon “gjininë” si identitet subjektiv, rrjedhimisht, shkollat do të jenë ligjërisht të detyruara të mësojnë teorinë e identitetit gjinor. Ky nuk është një subjekt neutral dhe faktik, por një sistem besimi ideologjik i kontestuar.
Nenet 25-31 – Marrëdhëniet e Punës: Erozioni i Mbrojtjes së Grave
Projektligji i referohet mundësive të barabarta për “gratë dhe burrat… në të gjithë diversitetin e tyre” dhe synon një “përfaqësim gjithëpërfshirës”. Megjithatë mbrojtjet për amësinë (Neni 9), kufizimet për punë të rrezikshme për gratë shtatzëna (Neni 9), dhe masat për të rritur përfaqësimin e grave (Neni 24) janë të gjitha të bazuara në realitetin biologjik të seksit femëror.
Duke e bërë “gruan” një kategori në të cilën mund të hyhet me vetëidentifikim, ligji i hollon dhe i rrezikon këto mbrojtje specifike për seksin. Mbrojtjet specifike ligjore, si leja e lindjes, bazohen në kategorinë biologjike të “gruas”. Projektligji e bën kategorinë e “gruas” të aksesueshme përmes “identitetit gjinor” subjektiv. Kjo i lejon meshkujt biologjikë të pretendojnë ligjërisht, se janë gra. Kjo krijon një kontradiktë logjike dhe juridike: një person pa aftësinë biologjike për shtatzëni mund të pretendojë të drejta të lidhura me të, ose një person me trup mashkullor mund të pretendojë akses në një kuotë të dizajnuar për të përfituar femrat.
Neni 38 – Sporti: Kërcënim për Integritetin e Kategorive të Grave
Neni 38 bën thirrje për arritjen e “barazisë gjinore në sport” dhe eliminimin e “stereotipeve gjinore”. Në kontekstin e përkufizimeve të Projektligjit, kjo nënkupton se parandalimi i meshkujve biologjikë që identifikohen si gra nga konkurrimi në sportet e grave do të konsiderohej “diskriminim” i paligjshëm.
Kjo dispozitë kërcënon drejtpërdrejt ekzistencën e konkurrencës së drejtë dhe të sigurt për atletet femra.
Neni 10 – Gjuha: Imponimi i një Fjalori Ideologjik
Neni 10 mandaton përdorimin e “gjuhës me ndjeshmëri gjinore, gjithëpërfshirëse” në të gjitha komunikimet zyrtare dhe publike. Kjo shkon përtej shmangies së gjuhës seksiste (p.sh., përdorimi i “person” në vend të “burrë”). Duke pasur parasysh përkufizimet e ligjit, kjo do të interpretohet, si mandat për përdorimin e neologjizmave, si përemrat e preferuar dhe terminologji të tjera të teorisë së identitetit gjinor.
Kjo përbën fjalim të detyruar. Ajo i detyron qytetarët dhe institucionet të afirmojnë një sistem besimi ideologjik me të cilin ata mund të mos pajtohen, duke shkelur potencialisht lirinë e mendimit dhe të shprehjes. Është një formë e inxhinierisë sociale përmes mandatit legjislativ, duke ndëshkuar mospërputhjen me fjalorin e përshkruar.
Përfundime
Ky raport i përmbledhur ka demonstruar, se Projektligji “Për Barazinë Gjinore” përfaqëson një largim radikal dhe të pajustifikuar nga parimi i themeluar ligjor i barazisë ndërmjet dy sekseve, grave dhe burrave. Përmes një analize të hollësishme, janë nxjerrë në pah tre të meta kryesore:
- Paqartësia Konceptuale: Përkufizimet thelbësore të Projektligjit, veçanërisht ato për “Gjini” dhe “Përkatësi e shumëfishtë”, janë juridikisht të paqëndrueshme. Duke e bazuar ligjin në koncepte subjektive dhe të paverifikueshme si “identiteti gjinor” dhe “shprehja gjinore”, Projektligji minon parimin e sigurisë juridike dhe krijon një kuadër të pazbatueshëm, që do të çonte në arbitraritet dhe konfuzion.
- Mospërputhja me Kuadrin e BE-së: Pretendimi i Projektligjit për harmonizim me acquis të Bashkimit Evropian bazohet në një keqinterpretim të thellë të së drejtës evropiane. Siç u tregua përmes analizës krahasuese, direktivat e BE-së të cituara në Projektligj janë të fokusuara në mënyrë të qëndrueshme te barazia “ndërmjet burrave dhe grave”. Projektligji nuk përafron, por devijon nga ky kuadër, duke përdorur në mënyrë të gabuar autoritetin e BE-së për të legjitimuar një agjendë që nuk mbështetet nga burimet ligjore evropiane.
- Rreziku për të Drejtat e Grave: Zbatimi praktik i Projektligjit do të krijonte kaos juridik dhe do të gërryente mbrojtjen e fituar me vështirësi për gratë. Në arsim, ai hap rrugën për mësimin e ideologjive të kontestuara pa pëlqimin e prindërve. Në punësim, ai rrezikon të dobësojë masat specifike për mbrojtjen e amësisë dhe përfaqësimin e grave. Në sport, ai kërcënon integritetin dhe sigurinë e kategorive të grave.