Vendet e Shamit apo siç njihen ndryshe edhe si Biladi Sham
Roald A. HYSA
“Sham” si nocion gjeografik i referohet qytetit të Damaskut dhe rajonit përreth në Siri. Ky term ka rrënjë historike dhe kulturore të thella në Lindjen e Mesme: ku kuptimi gjeografik i “Sham” është një emër tradicional arab për:
- Qytetin e Damaskut – kryeqyteti i Sirisë.
- Rajonin e Levantit – që përfshin Sirinë, Libanin, Jordaninë, dhe Palestinën.
- Në kontekst islam dhe historik, Bilad al-Sham do të thotë “Tokat e Sham-it”, një rajon i rëndësishëm në historinë e kalifateve dhe zhvillimeve kulturore.
Pak histori për Damaskun
Damasku është një nga qytetet më të vjetra të banuara vazhdimisht në botë, me histori që daton rreth 5,000 vjet më parë. Përmendjet më të hershme të tij datojnë që nga shekulli i 15-të para erës sonë.
Themelimi dhe historia e hershme e Damaskut- ku origjina e qytetit është e lashtë dhe e paqartë, por besohet se ka ekzistuar që në epokën aramaike, rreth vitit 3000–2500 p.e.s. Disa legjenda e lidhin themelimin e tij me Adamin dhe Evën, ose si qyteti i parë i ndërtuar pas Përmbytjes së Madhe. Përmendja më e hershme historike e Damaskut është në dokumente egjiptiane nga shekulli XV p.e.s., kur qyteti ishte nën kontrollin e faraonëve dhe njihej si Dimašq.
Në shekullin X p.e.s., Damasku u bë kryeqyteti i Mbretërisë së Aramitëve, një nga shtetet më të hershme të organizuara në rajon. Rëndësia historike e tij është shumë e madhe, sepse Damasku ka qenë një qendër e rëndësishme tregtare, kulturore dhe fetare në Lindjen e Mesme për mijëvjeçarë. Ai ka qenë nën sundimin e shumë perandorive: egjiptiane, asiriane, persiane, greke, romake, bizantine dhe islame. Sot, Damasku mbetet kryeqyteti i Sirisë dhe një simbol i trashëgimisë së pasur historike të rajonit me lagjet e tij të vjetra dhe pazaret.
Vendet e Levantit
Cilat vende përfshihen në Levant? Levant është një rajon historik dhe gjeografik në pjesën lindore të Detit Mesdhe. Ja si ndahen vendet sipas kuptimeve të ndryshme:
Kuptimi i ngushtë (më i zakonshmi): Siria, Libani, Jordania, Palestina. Kuptimi më i gjerë (sipas disa burimeve), Qipro, Iraku, Turqia (pjesa jugore), Egjipti, Greqia (disa ishuj në Egje), Libia
Përdorimi historik dhe kulturor
Termi “Levant” vjen nga frëngjishtja lever, që do të thotë “lindje” – pra vendet ku lind dielli. Në kontekstin arab, rajoni njihet si Bilad al-Sham, që përfshin tokat përreth Damaskut. Kjo ka qenë një zonë me rëndësi të madhe për qytetërimet antike, tregtinë mesdhetare dhe zhvillimet fetare.
Ndikimi kulturor dhe historik i Levantit
Rajoni i Levantit ka qenë një urë lidhëse mes Lindjes dhe Perëndimit, dhe ka luajtur një rol kyç në zhvillimin e qytetërimeve, feve dhe gjuhëve:
Fe dhe qytetërime
Judaizmi, Krishterimi dhe Islami kanë rrënjë të thella në këtë rajon.
Qytetërime si Fenikasit, Aramaitët, Hebrenjtë, Nabateanët dhe më vonë Arabët dhe Osmanët kanë lënë gjurmë të mëdha.
Trashëgimi arkitektonike dhe gjuhësore
Arkitektura e qyteteve si Damasku, Jerusalemi, Bejruti dhe Ammani përfaqëson një përzierje të stilit romak, bizantin, islamik dhe otoman.
Gjuhët si arabishtja, hebraishtja, aramaikja dhe greqishtja kanë bashkëjetuar dhe e kanw ndikuar njëra-tjetrën.
Tregtia dhe rrugët historike
Levanti ka qenë pjesë e Rrugës së Mëndafshit dhe rrugëve të tjera tregtare, që lidhnin Mesdheun me Azinë.
Portet si Tiri, Sidoni dhe Akra kanë qenë qendra të rëndësishme për tregtinë detare.