Prof. Dr. Milazim KRASNIQI
AS NË PROJEKSIONIN DOKTRINAR E AS NË VIZIONIN POETIK TË NAIM FRASHËRIT SHTET BEKTASHI NUK EKZISTON
Secili është i lirë ta lexojë, ta rilexojë e ta interpretojë veprën “Fletore e bektashinjet”, sipas aftësive e shijeve të veta. Por askush nuk do të mund të gjejë në këtë tekst arsyetim për largimin e bektashijve nga kombi shqiptar a për formimin e ndonjë shteti imagjinar bektashi.
—–
I nxitur nga histeria politike e propagandistike e kryeministrit të Shqipërisë, Edi Rama dhe e kryegjyshit bektashi Edmond Brahimaj, iu riktheva pas shumë vitesh rileximit të “Fletore e bejktashinjet Vjersha të larta” të Naim Frashërit, të cilënmujsharët antishqiptarë dinë ta përdorin si referencë për idenëe formimit të një shteti bektashi. Leximi i komenteve fillestare për bektashitë sërish më ishte bezdisës, shkaku i disa turbullirave doktrinare ndaj fakteve nga autori.Kështu, në fillim Naimi e kornizon besimin bektashi: “bektashitë besojnë Zotn’ e math e tëvërtetë, Muhamet-Alinë, Hadixhenë e Fatimenë edhe Hasan e Hysen.” Vendosja në të njëjtin rrafsh akseologjik i Zotit me njerëzit, vetvetiu është bezdisës. Kjo nuk është e përligjur as si imagjinacion poetik. Me gjasë pasojat e këtij relativizimi të pozitës së Zotit duke e absolutizuar pozitën e njerëzve,paraqet tharmin e devijimit tëdoktrinës besimore bektashiane. Edhe fjalia “kanë gjith’At’ Alinë edhe mëmë Fatimenë”, e ka brenda vetes bezdinë e pasaktësisë në raport me vërtetësinë e Shpalljes Hyjnore, e cila na njofton për fillin enjerëzimit me Ademin dhe Havën.
Pas kësaj hyrjeje me këso konceptesh, Naimi e kalon shpjegimin e bektashizmit te aspektet morale, ku thekson se bektashitëe kanë devizë kryesore “ bëj mir e mos bëj keq”, pra, një normëe fortëmorale. Më tutje Naimi pohon se “ bes’ e bektashive është një udhë e gjërë, që ka përpara dritë urtësinë, vëllazërinë, miqësinë, dashurinë, njerësinë edhe gjith mirësitë.” Sipas Naimit nuk bëhet askush bektashi i vërtetë pa dituri, pa dedikim ndaj tëvërtetës dhe pa prirjen drejt vëllazërisë.
Koncepte të tjera të doktrinës bektashiane, sipas autorit janë: gjithësia është vetë Perëndija, njeriu është mëkëmbës i Perëndisë. Ndërsa kur skicon aspekte të jetës shoqëroree të praktikave fetare, Naimi afirmon bashkëshortësinë, lirinë e gruas në veshje, lavdëron posaçërisht atdhetarët me këto fjalë: “ Po më shumë duan Mëmëdhenë dhe mëmdhetarët, qëkjo është m’e mirë nga gjithë të miratë.” Pra, atdhetarizmi sipas Naimit rezulton të jetë më e mira nga vlerat e gjithë besimit bektashi.
Sikundër konfirmohet edhe në këtë vepër, atdheu i Naimit, si në tërë veprën e tij letrare,ishte Shqipëria, ndërsa atdhetarizmi parakupton dashurinë për Shqipërinë. Rrjedhimisht, në asnjë varg tëNaim Frashërit nuk ka aluzione e as asociacione për ndonjë shtet bektashi, madje as imagjinar. Bektashizmi i Naimit ishte edhe një konceptim universal i besimit islam.Kjo shihet qartë edhe kur flet për funksionin dhe vlerat e njerëzve të futur në besim, për festat e obligimet fetare duke përfshirë edhe agjërimin e Ramazanit e kremtimin e Bajramit.
Konkludimi kryesor në “Fletore e Bektashinjet” nga Naimi është se nga prizma bektashiane duhet të punohet për Shqipërinë dhe për shqiptarët: “Bashkë me pleqësinë e me parësinë të bëjnë dashurin’ e vëllazërinë edhe njësin’ emiqësinë në mes të të gjithë shqiptarëvet, të mos ndahen njeri nga tjatri, të Krishter e Myslimanë të jenë tok, pa të venë gjithë punët mbroth e mbarë, të mos shahenetë sot Shqiptari, që ka qënëi lëvduar në gjithë botë gjithnjë.”Pra edhe në këtë vepër me konceptime doktrinar bektashian, apeli i Naim Frashërit është që shqiptarët të jenë unikë, të bashkuar. Sigurisht brenda frymës romantike e kombëtariste të kohës së tij, Naimi apelon që të punohet “për shpëtim tëShqipëris’ e të Shqipëtarit, për diturite e për qytetërit të Kombit e të Mëmëdheut, për gjuhën e vet dhe për gjithë mbrothësit’ e mbarësitë.” Sikundër shihet, termat qendror në këtë ligjërim janë: Shqipëria, shqiptarët dhe kombi, pra, një shtet kombëtar dhe një komb i bashkuar shqiptar.
Në fund të parashtresës mbi bektashitë, Naim Frashëri bashkëngjet katër strofa poetike lidhur me idenë e tij qendrore, mbarësisë së Shqipërisë e të shqiptarëve. Tre nga strofat janë këto:
“Po falini Shqipërisë
Fat-bardhësin’ e lirinë,
Gaz në vëndt të zisë.
Edhe gjithë mirësinë.
Epi Shqipëtarit dritë,
Zot’ i vërtetë të shohë,
Të mar vesh mirësitë,
Të vërtetën ta njohë.
Fali njësin’ e bashkimnë
Trimërin’ e urtësinë,
Zotërizën e shpëtimnë
Besën e vëllazërinë.”
Sa u përket poezive që e pasojnëparashtresën mbi bektashizmin, ato janë në frymën e pasionit fetar e kombëtar të Naimit. Titujt e poezive: Besa, Perendija, Njeriu, Gjithësia, Të Mirëtë, Mirësia, Vdekja, Vetëdija, Ditë e Shënuarë dhe Falja, janëbrenda konceptit fetar, filozofik e poetik të poetit tonë kombëtar, i cili realisht është edhe poet i përmasave europiane, po të shikohet brenda formacionit stilistik të romantizmit evropian.
Secili është i lirë ta lexojë, ta rilexojë e ta interpretojë veprën “Fletore e bektashinjet”, sipas aftësive e shijeve të veta. Por askush nuk do të mund të gjejë në këtë tekst arsyetim për largimin e bektashijve nga kombi shqiptar a për formimin e ndonjë shteti imagjinar bektashi. Këtë nuk mund ta thotë kurrë askush. Përveç gënjeshtarëve të pafytyrë, të cilët për interesat e tyre të ulëta tentojnë ta përlyejnë edhe figurën kombëtarisht të pastër të Naim Frashërit, po edhe të dy vëllezërve të tij zulmmëdhenj, Abdylit e Samiut. (Kjo tentativë sorosiane për falsifikimin dhe instrumentalizimin destruktiv të vlerave tona shqiptare, thjesht nuk kalon. As sot as kurrë.)
Nga ky skicim i ideve të Naim Frashërit në veprën ‘Fletore e bektashinjet” një gjëështë e qartë: as në projesionin e tij doktrinar e as në vizionin etij poetik nuk mund të gjendet asnjë element i ndonjë ideje për separimin ebektashijve e aq më pak për ndonjë shtet bektashi të ndarë nga shqiptarët. Prandaj iniciativat e tilla morbide për formimin e farë shteti imagjinar bektashi, mund të bëhen në emër të personave si Edi Rama e Edmon Brahimaj, në emër të ideologjive si cionizmi a soroisizmi, por kurrë në emër të Naim Frashërit.
11 shkurt 2025